Jabłka

Angielskie przysłowie nie bez powodu mówi: „Jedz jedno jabłko dziennie, a unikniesz doktora”. Jabłka to źródło cennych składników prozdrowotnych. Są w Polsce bardzo popularne i łatwo dostępne. Stanowią około 50 procent wszystkich spożywanych przez nas owoców.

Według zaleceń żywieniowych warzywa i owoce powinny stanowić podstawę naszego codziennego jadłospisu. Nie tylko uzupełniają posiłki, ale pomagają utrzymać prawidłowo zbilansowaną i urozmaiconą dietę. Jabłka, dzięki walorom smakowym oraz dostępności przez niemal cały rok, są jednym z najpopularniejszych owoców w codziennej diecie Polaków. Są też najczęściej przetwarzanym owocem w naszym kraju.

Jabłoń to roślina wieloletnia, należąca do rzędu różowców, rodziny różowatych, podrodziny ziarnkowych. Występuje głównie w strefie klimatu umiarkowanego. Owocuje najczęściej od wczesnego lata do późnej jesieni. Jabłka są niskokaloryczne i stanowią źródło cennych związków biologicznie czynnych.

Na uwagę zasługuje przede wszystkim wartość żywieniowa jabłek. Odznaczają się wysoką zawartością błonnika pokarmowego, pektyn, witaminy C, beta-karotenu (prowitaminy A) oraz związków polifenolowych – naturalnych przeciwutleniaczy. Przetwory jabłkowe (musy, przeciery, soki, koncentraty) również stanowią dobre źródło polifenoli. Związki polifenolowe wykazują silne działanie antyoksydacyjne, neutralizują szkodliwe działanie wolnych rodników oraz hamują reakcje z tlenem lub ozonem. Dzięki swoim właściwościom, związki polifenolowe znalazły zastosowanie w profilaktyce wielu schorzeń, m.in. przyczyniają się do zmniejszenia występowania nowotworów, chorób układu sercowo-naczyniowego oraz innych chorób cywilizacyjnych. Ponadto, badania wykazują zależność między dietą bogatą w związki polifenolowe, a zmniejszeniem zachorowalności na niedokrwienną chorobę serca. Zawartość związków polifenolowych w jabłkach zależy od sposobu uprawy, stopnia dojrzałości, warunków klimatycznych oraz odmiany. W polskich sadach uprawiane są najczęściej odmiany: ‘Idared’, ‘Jonagold’, ‘Ligol’ oraz ‘Gala’.

Pod względem cech użytkowych jabłka dzielimy na deserowe, stołowe i przerobowe. Najważniejszymi aspektami przy wyborze jabłek są ich smak i przydatność przetwórcza. Smak owoców zależy od stosunku kwasów do cukrów, konsystencji miąższu, zawartości pektyn, związków aromatycznych i garbników. Inną ważną cechą jabłek przeznaczanych na przetwory jest ich zdolność przechowalnicza. Najdłużej przechowywane mogą być odmiany zimowe – aż do 8 miesięcy.

Jabłka odgrywają ważną rolę również w polskiej kuchni, stanowią podstawowy składnik popularnej szarlotki, można je spożywać w postaci świeżej, suszonej lub przygotować z nich przetwory: soki, musy czy kompoty. Obecnie coraz bardziej popularny jest napój alkoholowy cydr, czyli przefermentowany sok z dojrzałych jabłek.

1. Kierczyńska, S. 2015. Produkcja, eksport i ceny zagęszczonego soku jabłkowego a ceny skupu jabłek do przetwórstwa w Polsce (Production, export and prices of concentrated apple juice and apple purchase prices for processing in Poland). Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich 101(3):74-81.
2. Jąder K. 2018. Produkcja, konsumpcja i eksport jabłek w Polsce w latach 2005-2016. Problemy Rolnictwa Światowego tom 8 (XXXIII), Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 4: 209-221.
3. Borowska A. (2013) Roczniki Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, Wydział Nauk Ekonomicznych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, s.140-160.
4. Zalega J., Szostak-Węgierek D. (2013) Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część I. Polifenole roślinne, karotenoidy, błonnik pokarmowy. Problemy Higieny i Epidemiologii, 94(1), s. 41-49.