Rośliny zielarskie

Zioła towarzyszą człowiekowi od najdawniejszych czasów, a współcześnie leczenie środkami naturalnymi rozwinęło się do metody nazywanej fitoterapią.  Z ziół wytwarza się herbaty, leki  ziołowe, a także kosmetyki i produkty spożywcze. Poprawiają one jakość sensoryczną potraw, a także wpływają na prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka, np. pobudzają apetyt, zapobiegają występowaniu nowotworów, wzmacniają odporność, a także pozytywnie oddziałują na układ nerwowy i krwionośny.

Dlaczego zioła leczą?

Zioła są skarbnicą związków biologicznie czynnych o właściwościach przeciwutleniających, w tym m.in.: flawonoidów, kwasów fenolowych, garbników, olejków eterycznych i witamin. Dzięki czemu znajdują zastosowanie w prewencji wielu chorób powodowanych przez wolne rodniki, m.in. chorób sercowo-naczyniowych, miażdżycy, choroby Alzheimera i choroby Parkinsona.

Charakterystyka wybranych gatunków roślin zielarskich

Melisa lekarska (Melissa officinalis)

Ma szerokie zastosowanie zarówno w kuchni, jak i w ziołolecznictwie. Jest naturalnym lekiem uspokajającym, a także wpływa pozytywnie na układ trawienny. Melisa zmniejsza problemy trawienne spowodowane przez stres. Ponadto, łagodzi nudności i wymioty. Ziele melisy pomaga na migreny oraz bóle i zawroty głowy. Można stosować ją jako lek na przeziębienie, ponieważ wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Liście melisy mają delikatny cytrynowy aromat i smak. W kuchni używana jest do dekoracji deserów lub do przygotowywania naparów.

Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis)

Rozmaryn to nie tylko popularna przyprawa. Zioło to wykazuje także szereg właściwości prozdrowotnych. Jako surowiec zielarski wykorzystywane są zarówno liście, jak i kwiaty. Posiadają one właściwości ściągające, odżywcze oraz napotne. Rozmaryn wspomaga również trawienie. Jest zalecany również w przypadku niskiego ciśnienia krwi, ponieważ rozszerza naczynia krwionośne i wykazuje właściwości uszczelniające je. W kuchni najczęściej służy jak przyprawa do marynat oraz mięs.

Mięta pieprzowa (Mentha piperita)

W lecznictwie wykorzystuje się świeże lub suszone liście mięty pieprzowej, olejek miętowy i mentol, który dodawany jest m.in. do gum do żucia, pastylek miętowych i pasty do zębów. Mięta wykazuje działanie wspomagające trawienie, ponieważ zwiększa wydzielania kwasu żołądkowego i żółci. Herbaty z liści mięto są zalecane osobom z niskim ciśnieniem krwi. Ponadto doskonale gasi pragnienie w dni, ponieważ wywołuje uczucie chłodu. Dzięki zawartości olejków eterycznych używana jest również jako środek odświeżający i neutralizujący nieprzyjemne zapachy. Wiele badań naukowych dowodzi, że spożywanie olejku miętowego wraz z posiłkiem zapobiega niestrawności. Badanie kliniczne z udziałem osób cierpiących na niestrawność wykazało, że połączenie olejku z mięty pieprzowej i oleju kminkowego wykazywało działanie podobne do działania leków farmaceutycznych.

Szałwia lekarska (Salvia officinalis)

Szałwia na szeroką skalę wykorzystywana jest przede wszystkim w kosmetyce. Wykazuje bowiem działanie kojące, ściągające, bakteriobójcze i odkażające względem wielu drobnoustrojów. Zawarte w tej roślinie olejki eteryczne oraz flawonoidy to związki, które pomocne są podczas leczenia chorób takich jak: trądzik pospolity, łuszczyca czy grzybica skóry. Zaleca się również stosowanie płukanek z szałwii w celu łagodzenia wszelkich stanów zapalnych jamy ustnej. Szałwia była stosowana przez Greków i Rzymian jako lek stosowany przy utracie pamięci. Ma to swoje odzwierciedlenie w nauce. Badania naukowe wykazały, że suszona szałwia lekarska pozytywnie wpływa na pamięć i koncentrację. W innych badaniach z udziałem pacjentów cierpiących na chorobę Alzheimera odnotowano poprawę zdolności umysłowych u osób spożywających naprawy z szałwii.

Rośliny zielarskie są bardzo dobrym źródłem związków bioaktywnych o właściwościach antyoksydacyjnych w diecie, dzięki czemu mogą przyczynić się do poprawy zdrowia oraz chronić przed wieloma chorobami spowodowanymi działaniem wolnych rodników, dlatego powinny być polecane w profilaktyce zdrowotnej.

„Wszystkie łąki i pastwiska, wszystkie góry i pagórki są aptekami”

(Philippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim (1493-1514))

1. Carnat, A. P., Carnat, A., Fraisse, D., & Lamaison, J. L. (1998). The aromatic and polyphenolic composition of lemon balm (Melissa officinalis L. subsp. officinalis) tea. Pharmaceutica Acta Helvetiae, 72(5), 301-305.
2. Herodež, Š. S., Hadolin, M., Škerget, M., & Knez, Ž. (2003). Solvent extraction study of antioxidants from Balm (Melissa officinalis L.) leaves. Food Chemistry, 80(2), 275-282.
3. Al-Sereiti, M. R., Abu-Amer, K. M., & Sena, P. (1999). Pharmacology of rosemary (Rosmarinus officinalis Linn.) and its therapeutic potentials.
4. Yadegarinia, D., Gachkar, L., Rezaei, M. B., Taghizadeh, M., Astaneh, S. A., & Rasooli, I. (2006). Biochemical activities of Iranian Mentha piperita L. and Myrtus communis L. essential oils. Phytochemistry, 67(12), 1249-1255.
5. Singh, R., Shushni, M. A., & Belkheir, A. (2015). Antibacterial and antioxidant activities of Mentha piperita L. Arabian Journal of Chemistry, 8(3), 322-328.
6. Akhondzadeh, S., Noroozian, M., Mohammadi, M., Ohadinia, S., Jamshidi, A. H., & Khani, M. (2003). Salvia officinalis extract in the treatment of patients with mild to moderate Alzheimer’s disease: a double blind, randomized and placebo‐controlled trial. Journal of clinical pharmacy and therapeutics, 28(1), 53-59.
7. Akhondzadeh, S., Noroozian, M., Mohammadi, M., Ohadinia, S., Jamshidi, A. H., & Khani, M. (2003). Melissa officinalis extract in the treatment of patients with mild to moderate Alzheimer’s disease: a double blind, randomised, placebo controlled trial. Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry, 74(7), 863-866.
8. Akhondzadeh, S., & Abbasi, S. H. (2006). Herbal medicine in the treatment of Alzheimer’s disease. American Journal of Alzheimer’s Disease & Other Dementias®, 21(2), 113-118.
9. Santos-Neto, L. L. D., de Vilhena Toledo, M. A., Medeiros-Souza, P., & de Souza, G. A. (2006). The use of herbal medicine in Alzheimer’s disease—a systematic review. Evidence-based complementary and alternative medicine, 3(4), 441-445.