Szparag lekarski (Asparagus officinalis L.) to jednoliścienna bylina należąca do rodziny szparagowatych (Asparagaceae). Istnieje ponad 150 gatunków szparaga, jednak do jadalnych zalicza się tylko jeden – szparag lekarski. Jest to roślina lecznicza o udowodnionym działaniu przeciwzapalnym i przeciwgrzybiczym. Z jednej strony wyróżnia się niską wartością energetyczną, a z drugiej – wysoką wartością odżywczą. W czasach, gdy coraz więcej ludzi interesuje się zdrową, zbilansowaną dietą, popularność szparaga – właśnie ze względu na jego właściwości – znacznie wzrosła.
Uprawa
W ciągu ostatnich 10 lat produkcja szparaga w świecie wzrosła o około 40%. Obecnie największymi producentami szparagów są kolejno: Chiny, Peru, USA, Niemcy i Hiszpania. W Polsce szparagi uprawia się na areale około 1700 ha, co pozwala rocznie wyprodukować około 4000 ton tych warzyw. W większości są one jednak eksportowane, zarówno w stanie świeżym, jak i przetworzonym. Około 65% towaru trafia do Niemiec, pozostała część do Holandii, Francji i Belgii.
Rodzaje szparagów
Szparagi podlegają podziałowi w zależności od sposobu ich uprawy. Dzieli się je na bielone, których wypustki rosną w ziemi bez dostępu światła, oraz zielone, hodowane w świetle, wskutek czego zachodzi w nich proces fotosyntezy. Szparagi zielone są produkowane na masową skalę w wielu krajach, w Polsce jednak przegrywają popularnością z bielonymi, mimo że ich hodowla jest prostsza, mniej pracochłonna, łatwiej można ją zmechanizować, a same warzywa mają wyższą wartość odżywczą – zielone szparagi są bardziej zasobne w witaminy i chlorofil. Mają natomiast jedną wadę: są mniej trwałe od szparagów bielonych.
Wartość odżywcza
Szparagi charakteryzują się niską wartością energetyczną (20 kcal w 100 g świeżej masy) przy równoczesnej wysokiej zawartości składników odżywczych. Zawierają duże ilości witamin (A, C, E oraz z grupy B), łatwostrawne białka, cukry i składniki mineralne (fosfor, potas, jod, wapń, magnez, żelazo, cynk).
Szparagi są również zasobne w wiele związków bioaktywnych, które mogą wzmacniać, osłabiać lub modyfikować funkcje fizjologiczne i metaboliczne organizmu. Wśród najważniejszych wyróżnić należy: fruktany, asparaginę, saponiny sterydowe, kumarynę, koniferynę, wanilinę, lotne olejki, karotenoidy (fizaminę, kapsantynę), flawonoidy (w tym znaczna ilość rutyny), fitosterole (w tym znaczna ilość β-sitosterolu) o właściwościach przeciwutleniających. Ze względu na ich obecność spożywanie szparagów może m.in. wspomagać leczenie zaburzeń trawiennych, chorób sercowo-naczyniowych, a także opóźniać procesy starzenia.
Szparagi są skarbnicą licznych związków bioaktywnych, są też niskokaloryczne. Mają jednak jedną wadę: zawierają dużo puryn, które mogą powodować gromadzenie się kwasu moczowego w organizmie. W związku z tym nie powinny ich spożywać osoby cierpiące na dnę moczanową i kamienie nerkowe. Sezon na szparagi trwa krótko, więc warto wykorzystać ich prozdrowotne właściwości. Najlepiej smakują gotowane w wodzie lub na parze. Dobrym pomysłem jest przygotowanie z nich zupy
